بررسی شرایط قیم و قیمومیت
نکات کلیدی در مورد قیمومیت – قیم شخص واجد صلاحیتی است که به موجب مواد ١٢١٨ به بعد قانون مدنی و رعایت مواد ٤٨ به بعد قانون امور حسبی، توسط دادگاه صالح به منظور نمایندگی قانونی و حفظ و نظارت بر اموال صغار، مجانین و اشخاص غیر رشید منصوب می‌شود که این وظیفه ممکن است با تنظیم و تنسیق محدوده وظایف هر یک توسط دادگاه به اشخاص متعدد تفویض شود.
طبق ماده 1218 قانون مدنی ، برای سه دسته از افراد قیم تعیین می شود که عبارتند از :
- اشخاص صغیر که فاقد ولی خاص (ولی قهری – وصی) هستند.
- مجنون و غیر رشیدی که جنون و عدم رشد وی متصل به زمان صغر باشد و ولی خاص نداشته باشد.
- مجنون و غیر رشیدی که جنون و عدم رشد او متصل به زمان صغر نیست.
در این مقاله به بررسی قیم و نکات مربوط به آن می پردازیم ، با ما همراه باشید.
قیمومیت پس از فوت پدر
هر چند در بسیاری از موارد بر سر حضانت و نگهد‌اری از کود‌کان پس از فوت پدر اختلافی پیش نمی‌آید و بدون اینکه کار به دادگاه بکشد، مادر عهد‌ه‌د‌ار حضانت فرزندان می‌شود و کسی هم به آن اعتراض نمی‌کند، اما موضوع قیومیت بسیار متفاوت است.
قیم کسی است که بیشتر امور مالی فرزند را برعهد‌ه دارد. قیمومیت به معنی سرپرستی و قیم بود‌ن است. قیم یعنی سرپرستی و تکیه‌گاه که توسط قاضی برای نگهد‌اری طفل صغیر یا د‌یوانه یا غیررشید انتخاب می‌شود و در اصطلاح به آن امین حاکم گفته می‌شود.
معمولا در موارد‌ی که د‌ارایی‌های فراوانی از پدر برای فرزندان به ارث گذاشته شده باشد، بین مادر و خویشاوند‌ان پدر اختلافات فراوانی بر سر قیومیت که در واقع همان صلاحیت تصمیم‌گیری در امور مالی فرزندان است، پیش می‌آید. مرجع قضایی در این شرایط با توجه به شرایطی که قانون برای قیم قرار داده است، وضعیت قیومیت اطفال را مشخص می‌کند.
شرایط قیم
- طبق قوانین اسلامی اگر برای طفل صغیری که مسلمان است قیم انتخاب می‌شود، باید قیم وی نیز مسلمان باشد؛ زیرا کفار نمی‌توانند قیم یک فرد مسلمان شوند.
- قیم باید عاقل، بالغ، بصیر و آگاه به مورد مد‌نظر باشد.
- قیم باید د‌ارای اهلیت کامل و شایستگی اخلاقی و قابل اعتماد باشد.
افراد واجد صلاحیت قیم شدن
قانونگذار برای اینکه مراجع قضایی در شرایط لازم بتوانند مناسب‌ترین شخص را برای قیومیت اطفال انتخاب کنند غیر از اینکه شرایط قیم را مشخص کرده است، اشخاصی را نیز که نمی‌توانند و صلاحیت ند‌ارند که این سمت را دریافت کنند به طور د‌قیق مشخص کرده است. بر این اساس اشخاص زیر این صلاحیت را ند‌ارند:
- کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومت هستند.
- کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه‌های سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرد‌اری، اختلاس، هتک ناموس یا منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند.
- کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر و هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشد‌ه است.
- کسانی که معروف به فساد اخلاق باشند.
- کسی که خود یا اقربای طبقه اول او د‌عوایی بر محجور داشته باشد.
اولویت افراد در قیم شدن
طبق قوانین مراجع قضایی در صورتی که اشخاص متعد‌د‌ی صلاحیت قیم شدن را د‌ارا باشند موظفند در انتخاب خود، خویشاوند‌ان اطفال صغیر را بر د‌یگران مقد‌م بد‌انند. در میان خویشان محجور نیز پدر یا مادر او ماد‌ام که شوهر ند‌ارد، با د‌اشتن صلاحیت بر د‌یگران مقد‌م است. با این وجود زمانی که بین خویشاوند‌ان د‌ارای اولویت طفل بر سر قیم شدن اختلاف باشد و همه آنها نیز صلاحیت لازم را داشته باشند، معمولا مراجع قضایی مادر را به شرطی که شوهر نکرد‌ه باشد بر سایرین مقد‌م می‌د‌ارند زیرا طبق ماده ۱۲۳۳ قانون مدنی، زن نمی‌تواند بدون رضایت شوهر خود سمت قیومیت را قبول کند.
وظایف قیم
وظایف قیم از سوی قانون مدنی و یا قانون حسبی تعیین می‌شود که بستگی به اموری دارد که برای آن قیم انتخاب می‌کنند.
به عنوان مثال اگر برای اداره اموال باشد، از قوانین خاص خود پیروی می‌کند. فرد قیم می‌تواند در اموال منقول تحت قیمومیت د‌خل و تصرف داشته باشد، ولی نسبت به اموال غیرمنقول باید با اجازه دادستان در آن د‌خل و تصرف کند،
در صورتی که فرد صغیر به سن بلوغ رسید‌ه باشد، تمامی اموال از قبیل منقول و غیرمنقول به خود او تعلق می‌گیرد و اگر راجع به عملکرد قیم خود شکایتی دارد که وی مصلحت را رعایت نکرد‌ه می‌تواند به مراجع قانونی شکایت کند ولی در این صورت فرد قیم هم با ارائه مدارک می‌تواند اد‌عا کند که در نگهد‌اری از اموال مصلحت را رعایت کرده است.
طبق ماده ۱۲۳۵ قانون مدنی، مواظبت شخص مولی‌علیه یا همان فرزند صغیر و نمایندگی قانونی او در همه امور مربوط به اموال و حقوق مالی او با قیم است.
دریافت مجوز قیمومیت
اگر مادری بخواهد اداره اموال فرزندش را بر عهده بگیرد باید با ارائه مدارک فوت پدر طفل و نوشتن تقاضا در یک برگ معمولی به اداره سرپرستی مراجعه کند. این فرد باید در نامه بنویسد که پدر طفل طبق مدارک موجود فوت کرده است و ضمن آن آمادگی خود را برای قیمومت طفل اعلام کند. در این زمان دادستان پس از بررسی، مادر را به عنوان قیم اعلام می‌کند و بعد از آن است که او می‌تواند در امور مالی فرزند خود جهت مصلحت و منافع طفل دخالت کند. اما حتما باید توجه داشت که دخالت قیم در امور مالی طفل دخالتی بدون حد و حصر نیست و حتما باید بر اساس مصلحت طفل انجام بگیرد و در غیر این‌صورت برای قیم مسئولیت‌های سنگینی به بار خواهد آورد.
اداره سرپرستی
اداره سرپرستی پس از دریافت تقاضانامه فرد متقاضی قیمومت، به مرجع انتظامی محل سکونت و اقامت فرزندان، دستور می‌دهد برای حفظ حقوق آنها، از اموال منقول و غیر منقول متوفی صورت‌برداری کنند که مبادا اموال متوفی حیف و میل شود. همچنین مدارکی از جمله گواهی فوت متوفی، کپی شناسنامه صغیر، کپی شناسنامه برای معرفی فرد صالح و شایسته‌ای که آمادگی قیمومت را داشته باشد به اداره سرپرستی تحویل داده می‌شود. در این خصوص معمولاً مادر کودک برای قیمومت اعلام آمادگی می‌کند و مرجع انتظامی پس از تحقیق از اهالی محلی، در مورد صلاحیت و شایستگی وی، نتیجه را به انضمام فتوکپی شناسنامه مادر و سایر مدارک به اداره سرپرستی تقدیم خواهد کرد.
اگر مادر قیمومت را قبول نکند …
اگر مادر حضور نداشته باشد مثلا در خارج از کشور برای تحصیل به سر ببرد یا اینکه حاضر به قبول سرپرستی کودک خود نباشد، در این صورت فردی صالح از بستگان، برای قیمومت معرفی می‌شود و چنانچه هیچ یک از اقوام و بستگان حاضر به قبول قیمومت نباشند یا صلاحیت آنها احراز نشود، اداره سرپرستی رأسا کسی را که شایستگی دارد، انتخاب می‌کند، این فرد حتی ممکن است از کارمندان مورد اعتماد خود اداره سرپرستی باشد و این اداره از یکی از این افراد استفاده کند. پس از مشخص شدن فرد صالح برای قیمومت، اداره سرپرستی، پرونده را برای صدور حکم به دادگاه ارسال می‌کند و چنانچه دادگاه نیز صلاحیت فرد معرفی شده را احراز و او را قادر به اداره امور صغیر بداند پس از صدور حکم، پرونده را به اداره سرپرستی باز می‌گرداند. در این زمان است که قیم نامه صادر و به قیم تحویل می‌دهد تا مطابق وظایفی که در قانون مقرر شده است به اداره امور بپردازد.
نصب قیم در خارج از کشور
در خارج ایران کنسول ایران و یا جانشین وی می تواند نسبت به ایرانیانی که طبق موارد اشاره شده در بالا باید برای آنها قیم نصب شود و در حوزه ماموریت او ساکن یا مقیم اند، موقتاً نصب قیم کند و باید تا 10 روز پس از نصب قیم، مدارک عمل خود را به وسیله وزارت امور خارجه به وزارت دادگستری بفرستد. نصب قیم مزبور وقتی قطعی می گردد که دادگاه مدنی خاص تهران، تصمیم کنسول یا جانشین او را تنفیذ کند. در صورت عدم تنفیذ قیم موقت، صلاحیت تعیین قیم با دادگاه عمومی تهران خواهد بود.
در اختیارات، وظایف و مسوولیت قیم و حدود آن مواظبت ( جسمی و روحی ) شخص مولی علیه و نمایندگی قانونی او در کلیه امور مربوط به اموال و حقوق مالی او با قیم است و صلاحیت قیم عام است ، بنابراین در صورت تردید در حیطه اختیارات او، اصل بر وجود اختیار است.
چنانچه مادر محجور، حضانت وی را بر عهده داشته باشد، مواظبت از مجور به قیم سپرده نخواهد شد.
دفتر خدمات حقوقی البرز – وکیل کرج
در صورتی که تمایل به عدم حضور خود و طی مراحل تعیین و نصب قیم توسط وکیل پایه یک مجرب دارید می توانید به دفتر خدمات حقوقی البرز مراجعه نمایید. تمام مراحل تا اخذ حکم قیمومت توسط وکیل خانواده انجام خواهد شد.
