مراحل قانونی استرداد جهیزیه

جهیزیه به اموال و وسایلی گفته می‌شود که هنگام ازدواج دو نفر از طرف خانواده زن به خانه تازه عروس و داماد آورده می‌شود تا آن دو نفر بتوانند زندگی جدیدی را با هم آغاز کنند. از نظر شرعی و قانونی آوردن جهیزیه صرفاً بر‌عهده زن و خانواده او نمی‌باشد در واقع تهیه اسباب زندگی بر عهده شوهر است اما در کشور ما از قدیم این رسم وجود داشته که آوردن جهیزیه بر عهده خانواده زن باشد. جهیزیه از اموال زن می‌باشد و زن مستقلاً می‌تواند در دارائی خود هر تصرفی را که می‌خواهد بکند. از این رو در صورت تصمیم به طلاق زوجین از یکدیگر، زن می‌تواند درخواست استرداد جهیزیه نماید چه جهیزیه توسط مرد خریداری شده باشد چه این کار توسط زن انجام شده باشد. آوردن جهیزیه در بیشتر مناطق ایران رسم کهنی است که عرف هر منطقه، شهر یا قوم نقش به سزایی در شناخت آن دارد.
نکته‌ای که در مورد جهیزیه افراد مطرح است این است که اموال و وسایلی را که شوهر در طول زندگی مشترک خریداری می‌کند حتی آنچه را که در خرابی یا استهلاک جهیزیه زن خریداری می‌کند، جزء جهیزیه نیست. جهیزیه همان است که در شروع زندگی مشترک زن به خانه شوهر آورده است و اگر در طول زمان این وسایل خراب شوند، شوهر مسئولیتی و تکلیفی برای پرداخت وجه آن یا دادن جایگزین ندارد؛ بنابراین اگر سالیانی از زندگی گذشته باشد بدیهی است که بعضی از وسایل منزل مستهلک و یا بعضاً خراب شوند. زن در هر زمانی که دادخواست استرداد جهیزیه بدهد فقط آنچه در آن زمان از جهیزیه باقی مانده است را می‌تواند استرداد کند.
موضوع دیگر آن است که جهیزیه صرفاً وسایلی است که توسط مورد استفاده دو نفر قرار بگیرد به‌عنوان‌مثال نمی‌توان طلا‌های زن را جزوی از جهیزیه دانست زیرا فقط توسط زن مورد استفاده قرار می‌گیرد لذا طلاهای زوجه متعلق به او و در تصرف اوست و مرد استفاده‌ای از آن‌ها ندارد و عرفاً جزء جهیزیه محسوب نمی‌گردد.

سیاهه:

لیست اقلام جهیزیه یا همان سیاهه از دیر باز در کشورمان رایج بوده است و نمونه‌های خطی قدیمی به کرات دیده شده است سیاهه به لیستی گفته می‌شود که توسط خانواده زن نوشته شده و پس از خریداری کامل جهیزیه تمامی اجناس در آن نوشته شده و مورد مطالعه خانواده مرد قرار گرفته و پس از بررسی آن توسط مرد و چند نفر شاهد (ترجیحاً فامیل‌های داماد) مورد امضا قرار می‌گیرد. باید این موضوع را در نظر گرفت که اگر سیاه توسط مرد و شاهدان امضا نشود آن برگه از درجه اعتبار ساقط شده و هیچ اعتباری در دعوای استرداد جهیزیه نخواهد داشت.

چگونگی استرداد جهیزیه:

برای اینکه دادگاه رأی به استرداد جهیزیه دهد می‌بایست لیست اموال جهیزیه یا همان سیاهه اموال که مورد تأیید مرد قرار گرفته است را ضمیمه درخواست کرد اگر سیاهه اموال وجود نداشته باشد و یا مورد تأیید (امضا) مرد قرار نگرفته باشد می‌توان با تکیه بر سایر ادله استرداد جهیزیه در محکمه را ثابت کرد. به‌عنوان‌مثال اگر اجناس دارای فاکتور خرید معتبر به نام زوجه یا خانواده او باشند، ارائه گردد هم چنین می‌توان با شهادت دادن چند شاهد درخواست استرداد خود را تنظیم کنید در این صورت زوجه باید استشهادیه‌ای را شامل لیست اقلام جهیزیه برای استرداد جهیزیه تنظیم نماید که به امضای چند تن از اقوام، دوستان و آشنایان برسد و قاضی با استماع شهادت شهود علم به مالکیت زوجه بر اموال جهیزیه پیدا می‌کند.

مدت زمان استرداد جهیزیه:

استرداد جهیزیه موضوعی است که خیلی‌ها در انجام آن اشتباه می‌کنند و برای خود دردسر درست می‌کنند این موضوع موضوعی است کاملاً قانونی و بدین صورت نیست که زن بگویید چون این اموال و وسایل برای من است و من آن‌ها را خریداری کرده‌ام پس می‌توانم هر موقع که خواستم آنها را برای خود جمع‌آوری کنم در صورت انجام تین کار توسط زن و یا خانواده او مرد می‌تواند به دلیل خیانت در امانت از زن شکایت کند. مدت زمان استرداد جهیزیه موضوعی است که به تصمیم و رأی دادگاه بستگی دارد، البته که نقش وکیل نیز در این زمینه تأثیر گذار است.

مراحل استرداد جهیزیه از مرد:

راه‌های قانونی برای پس گرفتن جهیزیه در اولین قدم، تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه به دادگاهی است که شایستگی اجرا این کار را دارد و طبق ضابطه دادسرا خانواده مسئول اجرا این دعاوی است. در این دادخواست بایست مسئله خواسته مشخص باشد و بهای آن به درستی درج شده باشد و گذشته از این می‌شود برای خودداری از تباه شدن لوازم از دادسرا قرار تأمین خواسته گرفت؛ در دادسرا برای اثبات ادعا معمولاً لازم است که سیاهه یا لیست جهیزیه و فاکتور خرید لوازم، به دادخواست استرداد جهیزیه از شوهر پیوست شود.

مراجع رسیدگی به درخواست استرداد جهیزیه:

برای رسیدگی به این نوع درخواست‌ها معمولاً دو مرجع وجود دارد که بسته به میزان بهای جهیزیه به آن‌ها رسیدگی می‌شود، بدین صورت که اگر بهای جهیزیه کمتر از 20 میلیون تومان باشد مرجع رسیدگی به آن شورای حل اختلاف است و اگر بهای جهیزیه بالاتر از 20 میلیون تومان باشد مرجع رسیدگی به آن دادگاه خانواده می‌باشد.

موارد مهم و لازم به ذکر در دادخواست استرداد جهیزیه:

مشخصات خواهان (زوجه) اعم از نام و نام خانوادگی، نام پدر، محل سکونت، شغل
مشخصات خوانده (زوج) از قبیل نام و نام خانوادگی، نام پدر، محل سکونت، شغل
تعیین نوع خواسته و ارزش آن
تعهدات قابل مطالبه زوجه از جانب زوج
تعهدات قابل استناد در دعوی
شرح ضمائم ضروری دادخواست از جمله برگه لیست جهیزیه، شهادت شهود
امضا و اثر انگشت خواهان (زوجه)
ضمائم دادخواست استرداد جهیزیه
سند ازدواج یا کپی برابر با اصل آن
شناسنامه و کارت ملی
لیست جهیزیه
اگر سیاهه موجود نباشد، شهادت شهود
دو نسخه از شرح دادخواست
پیوست اظهارنامه، در صورت عدم پاسخ و توجه زوج
پیوست مدارک دادخواست دهنده و مشخصات وی، در صورت تنظیم دادخواست از جانب فردی غیر از شخص خود خواهان (وکیل یا قیم)

اعتراض به حکم استرداد جهیزیه

مرد می‌تواند به حکم صادر شده توسط دادگاه اعتراض کند، از جمله دلایل اعتراض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اضافه کردن اجناسی که در جهیزیه وجود نداشته
ذکر لوازم جایگزین تهیه شده توسط زوج به جای اقلام جهیزیه خراب یا مستهلک شده در لیست جهیزیه