مشروبات الکلی و پیامدهای قانونی آن

همان طور که می‎دانید مصرف مشروبات الکلی مطابق با شرع مقدس اسلام و قانون مجازات اسلامی، حرام و ممنوع اعلام شده است این ممنوعیت به این موضوع بر می‌گردد که مشروبات الکلی بر هوشیاری و عقل انسان اثر می‌گذارد مشروبات الکلی موجب زوال عقل و هوشیاری گشته و آثار زیان‌باری بر سلامتی افرادی که از آن استفاده می‌کنند دارد. از مهم‌ترین تاثیراتی که این نوع نوشیدنی‌ها بر انسان می‌گذارد می‌توان به زوال عقلانی، کاهش قدرت تعقل و ایجاد عادات و رفتارهای زشت و ناپسند مانند توهم و اعتماد به نفس کاذب اشاره کرد که نه تنها مصرف آن را ممنوع و حرام می‌کند زمینه‌ساز وقوع جرایم دیگر می‌شود زیرا انسان در این حالت نمی‌تواند به درستی تصمیم‌گیری کند و همین امر باعث می‌شود که شخص کاری را انجام دهد که در حالت عادی به هیچ وجه این کار را انجام نمی‌دهد.
دکتر «علیرضا درویش»‌؛ حقوق‌دان، مدرس دانشگاه و وکیل دادگستری درباره تأثیر مصرف مشروبات الکلی می‌گوید: مصرف الکل قوای عاقله را ضعیف می‌کند تا حدی که ممکن است به جنون بینجامد، بدین ترتیب شرب هر چیز سکرآور، از جرائم تجاوز به عقل است و مصلحت فردی و اجتماعی اقتضا می‌کند که استعمال آن شرعاً و قانوناً ممنوع باشد و با آن مبارزه شود.

مصرف مشروبات الکلی قبل از انجام دادن جرم

اگر فردی جهت انجام عملی مجرمانه از مشروبات الکلی استفاده کند و دچار مستی شود و نتواند آن عمل را انجام دهد مطابق با قانون مجازات اسلامی بابت مصرف مشروبات الکلی مجازات می‌گردد.
اما اگر شخص پس از مصرف مشروبات الکلی و مستی جرمی را مرتکب شود در این صورت دو فرضیه به وجود می‌آید:
الف) در فرض نخست این مورد در نظر گرفته می‌شود که مست کردت فرد برای انجام عملی مجرمانه صورت بگیرد. این حالت زمانی بر فردی حادث می‌شود که توانایی انجام عملی را در حالت عادی ندارد. به‌عنوان‌مثال فردی با یکی از آشنایان خود به هر دلیلی خصومت شخصی دارد و شجاعت انجام کاری بر علیه آن شخص ندارد پس از مشروبات الکلی استفاده می‌کند و در حالت مستی آن فرد را به قتل می‌رساند در این صورت شخص هم به مجازات قتل عمد خواهد رسید و هم به مجازات مصر مشروبات الکلی (شرب خمر).
ب) در این فرضیه شخص قصد و نیتی برای انجام جرم ندارد ولی با استفاده از مشروبات الکلی و در حالت مستی به‌صورت غیرعمد جرمی را مرتکب می‌شود در این حالت فرد فقط به مجازات شرب خمر محکوم می‌گردد البته باید این موضوع توسط پزشکی قانونی ثابت شود که فرد در حین ارتکاب جرم به‌موجب مستی اراده‌ای از خود نداشته است.

مصرف مشروبات الکلی پس از انجام دادن جرم

در این حالت نیز همانند موضوع قبلی فرد با داشتن شرایط مندرج در قانون همچون عاقل، بالغ، مختار و آگاه به مسکر بودن، الزاماً مجازات شرب مسکر درباره فرد اعمال می‌شود. بنابراین عمل مجرم صرفا در حین ارتکاب عمل مجرمانه آن‌ هم با داشتن شرط مسلوب‌الاردگی می‌تواند از موانع مسئولیت کیفری محسوب شود.

راه‌های اثبات شرب خمر (استفاده از مشروبات الکلی)

از سه طریق می‌توان ثابت کرد که فردی از مشروبات الکلی استفاده کرده است که به آن‌ها می‌پردازیم:
1-شهادت: از ادله اثبات جرم شرب خمر، شهادت دادن است که در این مورد حداقل دو نفر شاهد که باید عادل، با ایمان، عاقل و بالغ باشند شهادت بر این دهند که فرد از مشروبات الکلی استفاده کرده و حالت مستی دارد.
عدم وجود انتفاع مشخص برای شاهد یا رفع ضرر از وی از شرایط اساسی در شهادت دادن شاهد می‌باشد و هم چنین وجود دشمنی بین شاهد و طرفین دعوا باعث باطل شدن شهادت شاهد می‌شود.
2-علم قاضی: با مراجعه به ماده‌های 211 و 212 قانون مجازات اسلامی می‌توان چنین برداشت نمود که علم قاضی یکی از دلایل اثبات جرم است که به جرم خاصی اختصاصی ندارد و بنابراین شامل تعزیرات نیز می‌شود و در مورد جرم شرب خمر نیز مصداق دارد.
3-اقرار: فرد خودش می‌تواند به مصرف مشروبات الکلی اقرار کند البته فرد باید بالغ، عاقل، قاصد باشد و همچنین حکم‌ها و قوانین مربوط به موضوع شرب خمر بداند. در صورتی که اقرار توسط فردی که متهم به مصرف مشروبات الکلی است، انجام شود، دیگر نوبت به ادله دیگر نمی‌رسد و مطابق با بند ب ماده ١٧٢ قانون مجازات اسلامی در جرم شرب خمر، دو مرتبه اقرار، آن هم به‌صورت مکتوب باید در پرونده مضبوط باشد.

تعریف قانون در مورد حالت مستی

قانون‌گذار حالت مستی را فقط استفاده از مشروبات الکلی ندانسته است و استفاده از مسکرات و مواد مخدر و مواد روان‌گردان را نیز باعث آن دانسته و مستی را این‌گونه تعریف می‌نماید: با استعمال هرگونه ماده خارجی که عقل را زائل می‌کند حالت مستی محقق می‌شود.

حالتی که استفاده از مشروبات الکلی مجاز می‌باشد

طبق قانون مجازات اسلامی سابق اگر فردی به هر دلیلی از روی حالت اضطرار مانند بیماری مجبور به مصرف مشروبات الکلی شود، محکوم به مجازات نمی‌گردد.

قوانین مربوط به جرم شرب خمر

ماده ٧٠٢ قانون مجازات اسلامی: هرکس مشروبات الکلی را بسازد یا بخرد یا بفروشد یا در معرض فروش قرار دهد یا حمل یا نگهداری کند یا در اختیار دیگری قرار دهد، به حبس از ۶ ماه تا یک سال زندان تعیین و تا ٧۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان پنج برابر ارزش عرف (تجاری) کالای یاد شده محکوم می‌شود.
ماده ٧٠٣ قانون مجازات اسلامی: وارد نمودن مشروبات الکلی به کشور قاچاق محسوب می‌گردد و واردکننده صرف نظر از میزان آن به شش ماه تا پنج سال حبس و تا هفتاد و چهار (۷۴) ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان ده برابر ارزش عرفی (تجاری) کالای یاد شده محکوم می‌شود.
تبصره 1: در خصوص مواد (702) و (703)، هرگاه مشروبات الکلی مکشوفه به میزان بیش از بیست لیتر باشد، وسایلی که برای حمل آن مورد استفاده قرار می‌گیرد چنانچه با اطلاع مالک باشد به نفع دولت ضبط خواهد شد در غیر این صورت مرتکب به پرداخت معادل قیمت وسیله نقلیه نیز محکوم خواهد شد. آلات و ادواتی که جهت ساخت یا تسهیل ارتکاب جرائم موضوع مواد مذکور مورد استفاده قرار می‌گیرد و وجوه حاصله از معاملات مربوط به نفع دولت ضبط خواهد شد.
تبصره 2: هرگاه کارکنان دولت یا شرکت‌های دولتی و شرکت‌ها یا مؤسسات وابسته به دولت، شوراها، شهرداری‌ها یا نهادهای انقلاب اسلامی و به طور کلی قوای سه‌گانه و همچنین اعضاء نیروهای مسلح و مأموران به خدمات عمومی در جرائم موضوع مواد (702) و (703) مباشرت، معاونت یا مشارکت نمایند علاوه بر تحمل مجازات‌های مقرر، به انفصال موقت از یک سال تا پنج سال از خدمات دولتی محکوم خواهند شد.
تبصره 3: دادگاه نمی‌تواند تحت هیچ شرایطی حکم به تعلیق اجرا مجازات مقرر در مواد (702) و (703) صادر نماید.