آنچه که درباره قانون ارث باید بدانیم - گروه وکلای البرز | موسسه حقوقی کرج
وکیل خانواده

آنچه که درباره قانون ارث باید بدانیم

نکات پیرامون ارث

قانون ارث – یکی از رایج ترین پرونده های جاری در محاکم حقوقی ، پرونده های مربوط به اختلاف در تقسیم ارث ، میان وراث است.

هر چند بهترین راه حل برای تقسیم ارث  توافق میان خود وراث است.

اما در صورتیکه این توافق حاصل نشد ، مجبور هستید به مراجع قضایی مراجعه نمایید.

به‌طور کلی ارث بری یک موضوع کاملاً غیر ارادی است.

و نیاز نیست تا شخص به اراده خود اقدامی انجام دهد. تا پس از او اموالش به وراثش منتقل گردد.

بلکه بعد از فوت وی تمام اموال و حقوق و دیونش به صورت قهری به وراث منتقل خواهد شد.

برای اینکه شخصی از فرد دیگر پس از فوتش ارث ببرد دو عامل اساسی باید محقق شده باشد. عامل اول موجب می‌باشد.

پرسش‌های حقوقی شماکلیک کنید

 

آنچه که درباره قانون ارث باید بدانیم
آنچه که درباره قانون ارث باید بدانیم

موجب یعنی چه؟

موجب یعنی اینکه باید موجبی(علت) برای ارث بردن از متوفی وجود داشته باشد.

و عامل دوم برای منفعت بردن از ارث، نبودن مانع می باشد.

و این بدین معنا می باشد که اگر حتی علت ارث بری نیز برای شما مهیا باشد

لیکن چنانچه مانعی وجود داشته باشد شما از متوفی ارث نخواهید برد.

ما در این نوشتار سعی خواهیم نمود تا با زبانی ساده پیرامون ابعاد مختلف قانون ارث ، شامل تعیین سهم الارث ، طبقه بندی وراث ، شرط ارث بردن، تعیین تکلیف ترکه بدون وارث واینکه چه کسانی ارث نمی برند بحث نماییم

روند انجام امورات مربوط تقسیم ارث

قانون ارث – برای تعیین سهم الارث و تقسیم آن باید یکسری اقدامات را انجام دهید این اقدامات شامل مراحل زیر است:

الف- پرداخت مالیات بر ارث

ب- اخذ گواهی انحصار وراثت از طریق شوراهای حل اختلاف

چ- تعیین سهم الارث و تقسیم آن

 

شرایط بهره مندی از ارث چیست؟

قانون ارث – همانگونه که بیان گردید برای ارث بردن شما از فرد متوفی باید موجبی(شرایط و علتش) فراهم باشد.

منظور از موجبات ارث بردن ، برخی عواملی می باشند که موجب پیدایش رابطه توارث بین شما و شخص متوفی می گردند.

در ماده ۸۶۱ و ۸۶۲ قانون مدنی ، موجبات مورد نیاز برای ارث بردن  ذکر شده که آنها عبارتند: نسب و سبب.

نسب چیست؟

منظور از نسب ، قرابت نسبی بوده که اصطلاحاً به آن خویشاوندی خونی نیز اطلاق می شود

و آن نوعی پیوستگی طبیعی بین افراد می باشد که در نتیجه تولد انسانی از انسان دیگر ، بین آنان حاکم می شود.

مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی در این موجب(نسب) 3 طبقه از ارث بهره می برند.

لازم به ذکر است که طبقات 3گانه مذکور دارای اولویت بندی هستند

یعنی اینکه در صورت وجود هر اشخاص هر طبقه ، به افراد طبقه دیگر ارثی نمی رسد.

به موجب ماده ۸۶۲ قانون مدنی اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند سه طبقه اند:

اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند

طبقه اول:پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد.
طبقه دوم:اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها

(منظور از اجداد پدربزرگ و مادربزرگ است و هر چقدر که بالا رود)

طبقه سوم:اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها.

(منظور از اعمام عموی متوفی، عموی پدر و مادر و عموی هر یک از اجداد متوفی می باشد و هم چنین است در مورد عمه ها دایی ها و خاله ها)»

مجدداً یادآوری می گردد که رعایت ترتیب برای ارث بری لازم می باشد.

به عبارت دیگر چنانچه طبقه اول که عبارتند از پدر و مادر و اولاد و نوه ها در قید حیات بوده و مانعی برای ارث بری نداشته باشند

سایر افراد طبقه دوم یعنی برادر و خواهر متوفی ارث نخواهند برد.

دوقسمت طبقه اول

آنچه که از مفاد متن ماده ۸۶۲ قانون مدنی قابل نتیجه گیری است این است  که طبقه اول خود شامل دو دسته می باشند.

بخش اول پدر و مادر است و قسمت بعدی شاخه اولاد تا هر میزان که پایین رود می باشد.

اولاد متوفی در اولویت اول از طبقه اول قرار دارند و نوه های متوفی در اولویت دوم از طبقه اول

و به همین ترتیب نتیجه های متوفی در اولویت سوم از طبقه اول هستند.

دوقسمت طبقه دوم

در طبقه دوم نیز با دو قسمت روبرو هستیم بخش اول شامل اجداد و جدات تا هر میزان که بالا روند

و دسته دوم خواهران و برادران و فرزندان آنها تا هر میزان که پایین آیند .

لازم به یادآوری است که اجداد و جدات و خواهران و برادران الویت اول از طبقه دوم می باشند

و پدر و مادر اجداد و جدات و نیز فرزندان خواهران و برادران ، الویت دوم از طبقه دوم هستند.

دسته سوم

در دسته سوم نیز اعمام و اخوال اولویت اول از طبقه سوم هستند

ولی فرزندان ایشان اولویت دوم از طبقه سوم و نوادگان آنها اولویت سوم از طبقه سوم می باشد.

سبب چیست؟

موجب دیگری که به واسطه آن اشخاص از همدیگر ارث میبرند سبب نام دارد.

سبب رابطه خویشاوندی است که از ازدواج دائم بین دو شخص ایجاد می شود.

فلذا زوجینی که بین آنها عقد نکاح دائم وجود دارد از یکدیگر ارث خواهند برد.

ملاحظات مهم:
الف- اشخاصی که با عقد نکاح موقت ، رابطه زوجیت بین خود ایجاد می کنند ، از یکدیگر ارث نخواهند برد ،

حتی اگر شرط نموده  باشند که از یکدیگر ارث ببرند ، چنین شرطی بی تاثیر بوده و آنها از هم ارث نخواهند برد

(قوانین و مقررات در خصوص ارث از قوانین آمره است و توافق بر خلاف آن ممکن نیست و اشخاص نمی توانند با اراده خود فرد یا افرادی را در دایره ورثه وارد نموده و یا افرادی از ورثه را از دایره وراث خارج نمایند.)

ب- در ارث بری به موجب سبب ، بر خلاف نسب ، هیچ دسته بندی و یا طبقه بندی وجود ندارد.

به عبارت دیگر با فوت شخص متوفی ، همسر وی در کنار سایر افرادی که به موجب نسب از متوفی ارث می برند

از وی ارث خواهد برد بی آنکه وجود طبقه ای از وراث و یا درجه ای از آنها ، همسر متوفی را از ارث محروم نماید .

بنابراین همسر متوفی در کنار سایر وراث ارث خواهد برد و در هیچ شرایطی نمی‌توان همسر متوفی را  از ارث محروم نمود.

نحوه تقسیم ارث پدرچگونه است؟

بعد از فوت متوفی ، وراث در مرحله اول ضمن مراجعه به شورای حل اختلاف و گرفتن گواهی انحصار وراثت اقدام به تقسیم ارث می کنند .

وقتیکه پدر فوت در صورتی که همسرش در قید حیات باشد ، سهم زن از ارث شوهر به وی پرداخت می شود .

بعد از پرداخت مهریه زوجه و میزان سهم الارث او ، دو وضعیت ممکن است ایجاد شود.

ملاحظات مهم:

الف-میزان سهم الارث همسر

در خصوص میزان سهم الارث همسر ، دو حالت وجود دارد ،

چنانچه متوفی فرزندی نداشته باشد ، یک چهارم از ماترک به او تعلق می گیرد و در صورت داشتن فرزند ، به زوجه یک هشتم ارث می رسد .

ب- پرداخت سهم الارث همسر اول

بدلیل اینکه رابطه همسران(زوجیت) سببی است و از طریق ازدواج خویشاوند شده اند سهم همسر اول پرداخت میگردد.
بعد از آن نوبت به بقیه وراث می رسدکه ممکن است دو حالت ایجاد می شود:

-اگر متوفی دارای پدر و مادر باشد و فرزند هم داشته باشد سهم هر یک از پدر و مادر متوفی یک ششم است.

-در صورتی که متوفی پدر یا مادر و یا هم پدر و هم مادر داشته باشد و فرزند نداشته باشد سهم مادر یک سوم و بقیه ترکه متعلق به پدر است .

آنچه که درباره قانون ارث باید بدانیم
آنچه که درباره قانون ارث باید بدانیم

سایر حالت های تقسیم سهم الارث :

قانون ارث-اگر وراث متوفی پدر و مادر و یک دختر باشد . سهم ارث پدر از فرزند متوفی یک ششم و سهم ارث مادر نیز یک ششم می باشد .

سهم ارث دختر سه ششم می باشد .


-اگر وراث متوفی پدر و مادر و چند دختر باشند . سهم پدر و مادر هر کدام ، یک ششم  است و چهار ششم بین دختران تقسیم می گردد .


-اگر وراث متوفی پدر و مادر یا یکی از این دو باشد و ما بقی پسر و دختر باشند به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می شود .


-حالت دیگر این است که متوفی دارای پدر و مادر و یک و یا چند فرزند پسر باشد .

در اینجا یک ششم به پدر یا مادر می رسد و مابقی به پسر یا پسران متوفی می رسد .


نکته قابل توجه اینکه ، در صورتی که بعد از مدتی پدر بزرگ ( پدر متوفی ) فوت کند .

و دارای فرزند باشد دیگر ارث به نوه نمی رسد . برطبق قاعده باوجود طبقه اول، طبقه دوم ارث نمی برد و باوجود درجه اول درجه دوم ارث نمی‌برد.


آیا این امکان وجود دارد که یک نفر دوبار ارث ببرد؟

قانون ارث – در برخی اوقات برای یک فرد ، موجبات متعددی از ارث جمع  می شود، یعنی این شخص می تواند به چند شکل از متوفی ارث ببرد،

در این حالت ، با دو احتمال زیر مواجه می شویم:

حالت هایی که یک فرد دوبار ارث می برد

احتمال اول: یکی از موجبات ارث ، مانع ارث بری از موجب دیگری شود،

در صورت بروز این حالت شخص فقط  از آن عنوانی ارث میبرد که مانع است.

مثال :

تصور نمائید که شوهر زنی فوت شده و آن زن با برادر شوهرش ازدواج کند و بعد فرزند پسری بدنیا آورد .

در این حالت این فرزند پسر ، با فرزند پسری که آن زن از شوهر سابقش داشته هم برادر امی (مادری) می شوند و هم پسرعمو.

در چنین حالتی این پسر به واسطه عنوان برادر ارث می برد نه به واسطه عنوان پسر عمو.

زیرا  برادر از طبقه دوم و پسر عمو از طبقه سوم است و تا شخصی از طبقه دوم در قید حیات باشد ، وراث طبقه سوم از ارث محروم هستند.


اجتمال دوم : بروزحالتی که یکی از موجبات ارث ، مانعی برای ارث بری از موجب دیگر نباشد.

در این حالت فرد خوش شانس بوده!!! و به واسطه هر دو عنوان ارث می برد.

مثال: تصور نمایید شخصی با دختر عموی خود ازدواج نماید و پس از فوت این شخص ، وی فاقد هر گونه خویشاوند نسبی در طبقات اول و دوم باشد

و فقط دارای دو دخترعمو باشد که یکی از آن دختر عمو ها همسر وی نیز است.

در چنین حالتی همسر او هم به عنوان دختر عمو ، ارث خواهد برد و هم به عنوان همسر متوفی.


در صورتی که متوفی بدون وارث باشد تکلیف ترکه او چه می شود؟

چنانچه شخصی فوت کند و هیچگونه خویشاوند نسبی و سببی نداشته باشد در چنین حالتی، تعیین تکلیف  ما ترک او ، با حاکم است .

لیکن به این موضوع توجه داشته باشید که بنابر نظر قوی‌تر ، حاکم مالک ترکه نمی‌ گردد و فقط مدیریت هزینه نمودن آن بر عهده او است

ومعمولاً بعنوان مال مجهول المالک بنابر ماده ۲۸ قانون مدنی آن را به مصرف فقرا می رساند.

در صورت داشتن هرگونه سوال با کارشناسان ما در گروه وکلای البرز تماس بگیرید

تکلیف ارث بری اشخاصی که بین آنها رابطه توارث وجود دارد ، لیکن هر دو فوت نموده اند چه می شود؟

یکی دیگر از ابهاماتی که معمولاً افراد پیرامون آنها سئوال دارند این است که بحث فوت اشخاصی است که بین آنها رابطه توارث وجود دارد چه می شود؟

باید مشخص کردد آیا آنها از یکدیگر ارث می برند یا خیر،  برای پاسخ به این سوال باید به وضعیت های متفاوت توجه شده و آنها را از هم جدا نمود

وضعیت اول:وقتی که زمان فوت  هر دو نفر آنها دقیقاً معلوم باشد.

در چنین حالتی فردی که زمان فوتش بعد از فوت شخص دیگر بوده ،  از او ارث می برد.

بنابراین بخشی از اموال متوفای دیگر که به وی ارث می رسیده به ترکه او اضافه شده و به وراثش خواهد رسید.

(بنابراین شخصی که زودتر فوت کرده است از شخص دیگر ارث نخواهد برد)

وضعیت دوم: حالت دوم وضعیتی است که زمان فوت یکی از آنها مشخص است

در اینصورت  زمان دقیق فوت نفر دوم نامشخص است، در چنین وضعیتی شخصی که تاریخ فوتش نامشخص می باشد

بنابر اصل «تاخر حادث»، از دیگری ارث خواهد برد و بنابراین قسمتی از اموال متوفای دیگر که به وی ارث می رسیده به ترکه او اضافه شده شده

و به وراثش می‌رسد.

وضعیت سوم: وقتیکه هر دو شخص هم زمان فوت کرده باشند

که در چنین حالتی باید گفت که هیچ یک از دیگری ارث نخواهد برد.

وضعیت چهارم: وضعیتی است که زمان فوت هر دو آنها نامشخص باشد

که در چنین حالتی هیچ کدام از دیگری ارث نمی برد.

مگر اینکه فوت هر دو به علت غرق و یا هدم یعنی وقوع زلزله یا انفجار و زیر آوار ماندن باشد که در این صورت هر دو از یکدیگر ارث میبرند.

موانع ارث بری چیست و چه اشخاصی ارث نمی‌برند؟

در برخی از موارد، موانعی ایجاد می شود که موجب می شوند به یک شخص ارث نرسد . اهم  این موارد از این قرار است:

الف)قتل: یکی از موانع ارث ، قتل نامشروع مورث، توسط یکی از ورثه است.

بنابراین چنانچه یکی از وراث ، مورث خود را به قتل رسانده باشد از ارث محروم خواهد بود.

 

ملاحظات مهم :

1-قتل عمدی مورث

باید توجه داشت که منظور از قتل ،  قتل عمدی مورث است اهم از اینکه قتل بالمباشره بوده ( شخص به صورت مستقیم شخص دیگر را به قتل می رساند) و یا قتل به تسبیب باشد(شخص به صورت غیرمستقیم مورث را به قتل می رساند)

مستند موضوع فوق ، ماده ۸۸۰ قانون مدنی می باشد که در این خصوص اشعار می دارد:

«قتل از موانع ارث است بنابراین کسی که مورث خود را عمداً بکشد از ارث ممنوع می شود اعم از این که قتل بالمباشره باشد یا باتسبیب و منفرد نباشد یا به شرکت دیگری»

2-چنانچه قتل شبه عمدی و یا قتل خطای محض  باشد

این شیوه های قتل ، مانع ارث نیست ، لیکن وارث از دیه ارث نخواهد برد.

3-دفاع مشروع یا قتل شخص مهدورالدم

چنانچه شخصی مورث خود را به صورت مشروع به قتل برساند ،

مثلاً به دلیل دفاع مشروع یا قتل شخص مهدورالدم مانند قتل مرتد، چنین قتلی مانند ارث بری نیست.

4-تکلیف اولاد و اقوام شخص محروم از ارث

نکته مهم دیگر پیرامون قتل مورث این است که اولاد و اقوام ، شخصی که به دلیل قتل از ارث ممنوع شده است ، از ارث محروم نیستند .

بنابراین فرزند کسی که پدر خود را کشته باشد در صورت نبودن وارث نزدیکتر از جد مقتول خود ارث خواهد برد.

مستند موضوع فوق نیز ماده ۸۸۵ قانون مدنی است که اشعار می دارد

« اولاد و اقوام کسانی که به موجب ماده ۸۸۰ از ارث محروم می‌شوند محروم از ارث نمی باشند بنابراین اولاد کسی که پدر خود را کشته باشد از جد مقتول خود ارث می برد اگر وراث نزدیکتری باعث حرمان آنان نشود»

ب) کفر:

مطابق ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی

«کافر از مسلمان ارث نمی برد» چنانچه وارث کافر باشد و متوفی مسلمان باشد ،کافر از مسلمان ارث نخواهد برد، لیکن مسلمان از کافر ارث می برد».

جذب وکیل پایه یک دادگستری
جذب وکیل پایه یک دادگستری
 ملاحظات مهم:

1-در صورتی که مسلمانی فوت کند و وراث  همگی کافر باشند ارث بلا وارث محسوب شده ، فلذا در اختیار حاکم اسلامی قرار خواهد گرفت.


2-در خصوص کافر، تفاوتی بین کافر کتابی مانند مسیحی و زرتشتی و کافر غیر کتابی مانند بت پرست و اهل حق نیست.

هیچ یک از آنها از مسلمان ارث نخواهند برد.


3-هر چند کافر از مسلمان ارث نمی برد لیکن مسلمان از کافر ارث خواهد برد.


4-در صورتی که بین ورثه شخص کافری، شخص مسلمانی وجود داشته باشد؛

مسلمان، تمام ترکه را به ارث خواهد برد و دیگر وارثان که کافر هستند ارث نمی برند اگر چه از لحاظ طبقه و درجه ، مقدم بر مسلمان باشند.


5-در صورتی که چند نفر از وراث شخص کافری، مسلمان باشند تمام ترکه به ایشان خواهد رسید.

در چنین حالتی باید تمام قواعد تقسیم ترکه رعایت گردد یعنی در صورتیکه از طبقه نزدیکتر شخصی وجود داشته باشد

دیگر نوبت به ارث بری طبقات دیگر نخواهد رسید.


6-نکته آخر اینکه چنانچه بین وراث کافری که فوت نموده ، هیچ مسلمانی نباشد،

در صورتی که کافر نامبرده در شمار آن دسته از ایرانیانی باشد که احوال شخصیه دینی آنها به موجب قانون ،

اجازه رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه، در خصوص آنها به رسمیت شناخته شده(زرتشتی، یهودی یا مسیحی)

تقسیم ترکه مطابق با قواعد دینی او انجام خواهد شد.

لیکن اگر کافر مذکور معتقد به یکی از دین های ذکر شده  در آن قانون نباشد مثلاً بودایی باشد،

تقسیم ترکه مذکور مطابق قواعد قانون مدنی ایران صورت خواهد گرفت.


ج) لعان:

یکی دیگر از موانع ارث لعان نام دارد. لعان یعنی اینکه مرد به همسر خود نسبت زنا دهد ولی بر این ادعای خود دلیلی نداشته باشد.

ظبق شرع اسلام برای لعان ، مرد باید چهار بار خداوند را بر زنای همسر خود شاهد گیرد و زن نیز چهار بار خداوند را بر دروغ بودن ادعای همسرش شاهد گیرد. به موجب لعان دو جانبه نه حکم زنا بر زن جاری می‌شود و نه حکم قذفی بر مرد جاری می گردد.

تاثیر این لعان این است که پس از آن ، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند.

همچنین فرزندی که برای انکار نسب او لعان شده است از پدر و خویشاوندان پدری ارث نمی برد

و پدر و خویشاوندان پدری هم از او ارث نخواهند برد ولی او از مادر و خویشاوندان مادری ارث می برد و مادر و خویشاوندان مادری او نیز از وی ارث می برند.

در صورتی که پدر از لعان رجوع کند فرزند مجدد از وی ارث می برد ولی پدر همچنان از فرزند ارث نخواهد برد.

همچنین رجوع پدر سبب نمی گردد تا فرزند از خویشاوندان پدری ارث ببرد و خویشاوندان پدری نیز به واسطه رجوع پدر از فرزند ارث نخواهند برد.


د) نسب نامشروع:

یکی دیگر از مواردی که به موجب آن شخص از ارث محروم می شود ، زنا یا نسب نامشروع است.

طبق ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی

«طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی شود»

در این ماده منظور از زانی ، هم مرد زناکار و هم زن زناکار میباشد.

بنابراین  میان طفلی که از زنا متولد شده با زن و مرد زناکار رابطه ارث بری ایجاد نمی گردد.

یعنی نه فرزند متولد از زنا از زن و مرد زناکار ارث خواهد برد و نه زن و مرد از فرزند ارث می برند.

با توجه به تعدد پرونده های اختلاف در تقسیم ارث و تخصصی بودن موضوع ،

وکلا و کارشناسان این دفتر آمادگی راهنمایی و ارائه مشاوره حقوقی را دارند و کافیست که با تماس بگیرید.

 

  • برای گرفتن وقت مشاوره از وکیل تماس بگیرید

 

 

نوشته های پیشین

 

درخواست مشاوره حقوق مستاجر

تفاوت‌های مبایعه نامه ، قولنامه و خرید وکالتی

خطاهای پزشکی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

دکمه بازگشت به بالا
با ما تماس بگیرید