فوت اصحاب دعوا در جریان رسیدگی‌های قضایی

فوت اصحاب دعوا و نکات راجع به آن

فوت اصحاب دعوا –اصحاب دعوا به افرادی گفته می‌شود که مخاطب جلسه دادرسی قرار می‌گیرند.

این افراد در امور حقوقی، خواهان و خوانده و در امور کیفری، شاکی و متهم هستند.
اصحاب دعوا برای رسیدگی به امور خود می‌توانند وکیل تعیین کنند. البته باید این نکته را در نظر داشت که اصحاب دعوا در برخی موارد همانند مواجهه‌های شخصی و اخذ اطلاع و نیز شهادت باید خود رأساً در دادگاه حضور داشته باشند اما می‌توانند وکیل خود را نیز به همراه بیاورند.

در این میان، فوت اصحاب دعوا در کنار حجر یا زائل شدن سمت و مسائل دیگر به عنوان یکی از موانع ادامه دادرسی تلقی می‌شود که در مواردی دادرسی را با توقف یا تأخیر مواجه می‌کند.

در این مقاله قصد داریم به بررسی نکات راجع به فوت یکی از اصحاب دعوا بپردازیم .

با ما همراه باشید .

فوت شاکی خصوصی

با فوت شاکی خصوصی، تمامی حقوق ناشی از دعوی به ورثه او می‌رسد. در حقیقت فوت شاکی خصوصی سبب انتقال حقوق خصوصی وی به ورثه او می‌شود و با فوت شاکی، ورثه به جای وی در دادگاه یا دادسرا حاضر شده و ضمن پیگیری جریان پرونده در دادگاه شرکت می‌کنند.

اگر جرم قابل گذشت باشد ورثه می‌توانند به قائم مقامی از طرف متوفی دعوی را پیگیری کنند و اگر جرم از نوع جرم غیرقابل گذشت باشد صرف‌نظر از اینکه در این حالت نیز وراث می‌توانند تعقیب را پیگیری کنند اساسا فوت شاکی تأثیری در قابلیت تعقیب متهم ندارد.

فوت متهم

طبق ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری ، تعقیب امر جزایی و اجرای مجازات که طبق قانون شروع شده باشد، موقوف نمی شود، مگر در موارد زیر:

• فوت متهم یا محکوم‌علیه در مجازات های شخصی
• گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم قابل گذشت
• مشمولان عفو
• نسخ مجازات قانونی
• اعتبار امر مختومه
• شمول مرور زمان در موارد پیش بینی شده در قانون
  توبه متهم در موارد پیش بینی شده در قانون

با فوت متهم، امر تعقیب، محاکمه و اجرای مجازات متوقف می‌شود؛ زیرا برابر اصل شخصی بودن مجازات‌ها، فقط شخص مرتکب مسئول عمل غیر قانونی خود است، نه ورثه و اطرافیان او. در این راستا تنها استثنای وارد بر اصل شخصی بودن مجازات ها در حقوق ما ،مسئولیت عاقله ،اقارب و بیت المال در پرداخت دیه است. دیه که یکی از انواع مجازات‌ها محسوب می‌شود باید از اموال متوفی قبل از تقسیم ترکه پرداخت شود .

در حالتی که متهمین چند نفر باشند فوت یکی از آنها تنها موجب توقف دعوی نسبت به همان متهم می شود و تاثیری در رسیدگی به اتهام سایرین ندارد.

فوت در جریان امور حقوقی

بر اساس ماده ۱۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه یکی از اصحاب دعوا فوت کند یا محجور شود یا سمت یکی از آنان که به موجب آن سمت، داخل دادرسی شده است، زایل شود، دادگاه رسیدگی را به طور موقت متوقف و مراتب را به طرف دیگر اعلام می‌دارد. پس از تعیین جانشین و درخواست ذی‌نفع، جریان دادرسی ادامه می‌یابد، مگر اینکه فوت یا حجر یا زوال سمت یکی از اصحاب دعوی تاثیری در دادرسی نسبت به دیگران نداشته باشد که در این صورت دادرسی نسبت به دیگران ادامه خواهد یافت.

بررسی حالت های مختلف فوت در جریان امور حقوقی

فوت خوانده قبل از تقدیم دادخواست

در این حالت قرار عدم استماع دعوا صادر می شود .

فوت یکی از اصحاب دعوا در حین دادرسی

اگر دعوا قائم به شخص باشد مثل طلاق در این صورت قرار سقوط دعوا صادر می شود.

در غیر اینصورت قرار توقیف دادرسی صادر می شود.

 فوت یکی از اصحاب دعوا پس از ختم دادرسی

این حالت هیچ تاثیری در روند پرونده ندارد .

فوت محکوم علیه قبل از انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی

مهلت جدید به وراث یا قائم مقام یا نماینده قانونی وراث ابلاغ می شود.

فوت تجدیدنظر خوانده قبل از ثبت دادخوست تجدیدنظر

قرار توقیف دادرسی صادر می شود.

فوت محکوم علیه قبل از ابلاغ اجرائیه

در این حالت به ولی،قیم،امین،وصی،ورثه یا مدیر ترکه او ابلاغ می شود .

فوت محکوم علیه پس از ابلاغ اجرائیه

اگر مهلت ۱۰ روزه گذشته باشد اجرا ادامه خواهد داشت اما اگر مهلت ۱۰ روزه نگذشته باشد مهلت جدید حسب مورد به ولی، قیم ،امین ، ورثه ، یا مدیر ترکه محکوم علیه ابلاغ می شود.

فوت محکوم علیه در حین مراحل اجرای حکم

عملیات اجرایی حسب مورد تا زمان معرفی ورثه، ولی، وصی، قیم محجور یا امین ، و مدیر ترکه ، متوقف می گردد.

توقیف یا زندانی شدن یکی از اصحاب دعوا

بر اساس ماده ۱۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورت توقیف یا زندانی شدن یکی از اصحاب دعوا یا عزیمت به محل ماموریت نظامی یا ماموریت دولتی یا مسافرت ضروری، دادرسی متوقف نمی‌شود اما دادگاه مهلت کافی برای تعیین وکیل به آنان می‌دهد.

جنون یکی از اصحاب دعوا

جنون از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای حالتی است‌ که‌ در آن توانایی ‌اندیشیدن‌ و استنتاج از جمع و ترکیب ‌معلومات و درنتیجه اراده ‌وجود ندارد.

هرگاه مرتکب جرم پیش از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود، تا زمان افاقه، تعقیب و دادرسی متوقف می‌شود. مگر آنکه در جرائم حق‌الناسی شرایط اثبات جرم به نحوی باشد که فرد مجنون یا فاقد هوشیاری در فرض افاقه نیز نتواند از خود رفع اتهام کند. در این‌صورت به ولی یا قیم یا سرپرست قانونی وی ابلاغ می‌شود که ظرف مهلت پنج روز نسبت به معرفی وکیل اقدام نماید. درصورت عدم معرفی، صرف نظر از نوع جرم ارتکابی و میزان مجازات آن وفق مقررات برای وی وکیل تسخیری تعیین می‌شود و تعقیب و دادرسی ادامه می‌یابد.

در صورت نیاز به مشاوره و راهنمایی با وکلا متخصص ما در ارتباط باشید.