آدم ربایی چیست؟
اگر شخص یا اشخاصی را بدون رضایت و ارادۀ خودشان و با زور یا تهدید یا فریفتن به مکانی دیگر منتقل کنند به چنین عملی آدم ربایی می‌گویند. در حقوق کیفری آدم ربایی همان جابه‌جایی غیرقانونی فرد و بازداشت او بدون رضایتش تعریف شده است. در واقع آدم ربایی شامل دو مصداق می‌شود. یکی سلب آزادی فرد ربوده شده و صدمات احتمالی که حین ربایش می‌تواند به او وارد شود و دیگری که مهم‌تر است صدمۀ معنوی است که باعث می‌شود روحیۀ او از این تعرض به شدت آسیب ببیند.
حق آزادی تن چیست؟
آزادی‌های شخصی از جمله حقوقی است که در قانون اساسی به آن پرداخته شده و در اصل 22 قانون اساسی به این شکل تعریف شده است که: «حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند.»
علاوه‌بر اهمیت حق آزادی تن، قانون اساسی به بازداشت غیرمجاز هم اشاره کرده است. در مادۀ 32 قانون آمده است که: «هیچ‌کس را نمی‌توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می‌کند… .»
جرم آدم‌ربایی چیست؟
جرم آدم ربایی یا ربودن افراد همانند دیگر جرایم دارای سه رکن اصلی است. این سه رکن عبارت‌اند از: رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی. که در اینجا به بررسی این سه رکن می‌پردازیم:
رکن قانونی: در رکن قانونی به این مسئله اشاره شده است که اگر عملی انجام شود یا انجام نشود و این مسئله در قانون جرم محسوب شود شخص می‌بایست مجازات شود. در رکن قانونی، در مادۀ 621 قانون تعزیرات، مجازات کسی که مرتکب آدم ربایی شده مشخص شده است. که در ادامه به شرح این ماده خواهیم پرداخت.
رکن مادی: عنصر مادی جرم در آدم ربایی زمانی تعریف می‌شود که انتقال فرد یا افرادی از مکانی به مکان دیگر صورت بگیرد و این عمل جابه‌جایی بدون رضایت یا ارادۀ آن‌ها باشد و با اعمال زور یا تهدید یا فریفتن صورت گرفته باشد. اگر چنین حالتی رخ بدهد عنصر مادی آدم ربایی تعریف شده است.
رکن معنوی: رکن معنوی در جرم آدم ربایی در حالتی ایجاد می‌شود که مجرم برای ربودن فرد یا افراد نیت و قصد داشته باشد. به این ترتیب جرم او بارز خواهد شد. در غیر این صورت جرمش آدم ربایی نخواهد بود. به طور مثال سارق به نیت سرقت خودرو سوار ماشین می‌شود اما بعد متوجه می‌شود که در خودرو کودکی خوابیده است. او قصد قبلی برای ربودن کودک نداشته است و این عمل را نمی‌توان آدم ربایی تلقی کرد.
تحقق جرم آدم ربایی وابسته به این امر است که هر سه رکن را داشته باشد.
نکتۀ بسیار مهم دربارۀ جرم آدم ربایی این مسئله است که فقط در صورتی آدم ربایی است که شخص ربوده شده از این عمل رضایت نداشته باشد. در صورتی که فرد از این انتقال راضی باشد هیچ گونه جرمی صورت نگرفته است.
مجازات آدم ربایی چیست؟
در مادۀ 621 قانون آمده است که: « هر کس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هر منظور دیگری به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصاً یا توسط دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند به حبس از پنج تا پانزده سال محکوم خواهد شد در صورتی که سن مجنی‌علیه کمتر از پانزده سال تمام باشد یا‌ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به مجنی علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مرتکب به حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم میگردد.»
اگر بخواهیم این ماده را به دقت تشریح کنیم خواهیم دید که نکات زیادی در این ماده نهفته است. در ابتدای ماده دربارۀ قصد آدم ربا از ارتکاب این جرم توضیح داده است: «مطالبۀ وجه یا مال یا به قصد انتقام». اما در ادامه آمده است: «یا به هر منظور دیگر» بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اگر فرد هیچ منظور یا قصد خاصی از این آدم ربایی نداشته باشد باز هم محکوم خواهد شد.
همچنین در ادامه به این مسئله اشاره شده که این آدم ربایی به هر روشی که صورت بگیرد باز هم جرم است چه به عنف چه با تهدید چه با حیله چه با هر روش دیگری.
نکتۀ مهم دیگر این است که برخی افراد اشخاصی را برای آدم ربایی به کار می‌گیرند و در این ماده دقیقاً به همین مسئله اشاره شده است که رباینده چه خودش این عمل را انجام دهد چه توسط کس دیگری به این عمل دست بزند مجرم است.
نکتۀ مهم دیگر دربارۀ تبصره‌ای است که در ادامۀ این ماده می‌آید: «مجازات شروع به ربودن سه تا پنج سال حبس است.» در واقع در این تبصره آمده است که حتی اگر شخص بخواهد شروع به جرم آدم ربایی کند به این میزان مجازات محکوم خواهد شد. البته گفتنی است که طبق قانون جدید کاهش مجازات حبس‌های تعزیری این مجازات نسخ شده و طبق قوانین عام شروع با مجرم برخورد می‌شود. در مادۀ 122 قانون مجازات اسلامی برای چنین جرمی در صورتی که با قصد این کار را انجام داده باشد به حبس درجه پنج یعنی دو تا پنج سال محکوم می شود و اگر قصد مطالبه وجه و انتقام نداشته یا حیله و عنف نباشد به حبس تعزیری یا شلاق یا پرداخت نقدی درجه شش محکوم می‌شود. که حبس تعزیری بین شش ماه تا دو سال است، جزای نقدی بیش از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال است و شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه خواهد بود.
چه چیزی باعث تشدید مجازات آدم ربایی می‌شود؟
همان طور که در مادۀ 621 قانون آمده بعضی از ملاحظات باعث تشدید مجازات آدم ربایی می‌شود. این موارد عبارتند از:
1. سن شخص یا اشخاص ربوده شده کمتر از پانزده سال باشد.
2. عمل ربودن فرد با وسیلۀ نقلیه موتوری یا غیرموتوری باشد.
3. به کسی که ربوده شده آسیب جسمی یا روحی وارد شود.
4. ثابت شدن این مسئله که به فرد ربوده شده (عموماً زنان یا کودکان) آسیب حیثیتی شده است.
نکتۀ دیگری که دربارۀ مجازات آدم ربایی وجود دارد این است که این جرم از جمله جرایم غیر قابل گذشت است و به نتیجه مقید است. در واقع حتی اگر شخص ربوده شده شکایت خود را پس بگیرد فقط میزان و کیفیت جرم کاهش می‌یابد و در صورتی که شاکی پرونده فوت کند حق گذشت یا ادامۀ پرونده به ورثۀ او می‌رسد.
