انواع چک و روش وصول آن
انواع چک کدام است؟
در نوشتار حاضر قصد داریم به بررسی انواع چک بپردازیم. این روزها یکی از مهمترین اسناد بانکی چک بوده که جایگزین پول نقد و پرداختهای نقدی شده است و جابهجایی و حمل پول را برای عموم آسانتر کرده است. به صورت سالیانه حدود 40 الی 50 درصد پرداختها از طریق چک صورت میگیرد.
با مروری بر گذشته چک متوجه میشویم که در ابتدا چک به عنوان یک رسید پرداخت استفاده میشده، یعنی افراد با استفاده از اعتباری که دیگران برای آنها قائل میشدند اقدام به صادر کردن رسیدهایی میکردند که شخص رسید گیرنده میتوانست بعداً با مراجعه به شخص صادرکننده و یا کارگزار آنها در محل دیگری پول وصول نماید.
چک چیست؟
واژه چک از گذشته در زبان فارسی کاربرد داشته است. همانطور که در اشعار خاقانی و ابوالقاسم فردوسی مشاهده میشود، در گذشته چک به معنای عهدنامه یا تضمین به کار میرفته است. در اصطلاح امروز، انواع چک (به انگلیسی cheque) به معنای سندی است که به موجب آن، صادرکننده چک، پولی را که نزد بانک قرار داده است، در وجه خود یا شخص ثالثی مسترد میدارد.
البته صاحب حساب برای دریافت چک باید شرایط مورد نیاز از جمله امضا و مبلغ را داشته باشد. مطابق با قانون چک باید بر عهده بانک کشیده شود و اگر شخصی سندی را حتی با ظاهر چک به عهده شخص ثالثی صادر نماید، حتی اگر شخص ثالث هم رضایت دهد، این سند چک محسوب نمیشود. حتی چکهایی که مؤسسات مالی و اعتباری صادر مینمایند نیز چک هستند، اما شامل حمایتهای قانونی چک نمیباشند. در ادامه چک انواعی دارد که به آنها اشاره مینماییم.
انواع چک
با توجه به کاربردهای مختلفی که چک در نظام کشور دارد، به دو دسته کلی تقسیم میگردد که میتوان از آنها از چکهای عادی و چکهای بانکی یاد نمود.
انواع چک عادی
چک عادی: چک عادی همان چکهایی است که در بازار و معاملات رایج میباشد. چک عادی دارای تاریخ، امضا و مبلغ میباشد و با مراجعه به بانک و در صورت تطبیق امضا و وجود موجودی وصول میشود. با این نوع چک، اکثراً آشنایی بیشتری داریم.
چک بدون تاریخ: چکی را تمام موارد آن کامل باشد و فقط تاریخ نداشته باشد را چک بدون تاریخ مینامند. چک بدون تاریخ با رعایت شرایطی و با پر کردن تاریخ میتواند قابل وصول باشد.
چک سفید امضا: چک سفید امضا چکی است که بدون مبلغ امضا شده باشد، حتی اگر تاریخ داشته باشد و در وجه شخصی صادر شده باشد.
چک صیادی: چک صیادی در حقیقت یک نوع از چک نیست بلکه فرمت متحدالشکل چک است که چند سالی است رعایت این فرمت برای بانکها الزامی شده است. در ضمن چک صیادی ویژگیهایی دارد که چک غیر صیادی ندارد. بهعنوانمثال قابلیت استعلام در سامانه چکاوک و یا حمایتهای قانون جدید چک صرفاً شامل چک صیادی است.
چک تأیید شده: در این نوع چک بانکی که چک بر عهده آن صادر شده، پرداخت وجه را تأیید مینماید. در حقیقت در این نوع چک، شخص آنقدر نزد بانک اعتبار دارد که حتی اگر در حسابش موجودی نباشد، بانک خود حاضر بوده که وجه چک را پرداخت نماید. امروزه این چک رایج نیست، مگر در موارد استثناء از آن استفاده شود.
انواع چک بانکی
چک بانکی (رمزدار): چک بانکی توسط بانک و به تقاضای صاحب حساب صادر میگردد. منظور از رمز دار بودن این چک این است که بانک صادرکننده رمزی را برای دیگر بانکها روی چک مینویسد که اصالت آن چک و جعلی نبودن آن را تأیید میکند. این نوع چک را نمیتوان نقداً وصول نمود، بلکه بانک مورد نظر مبلغ را به حساب متقاضی در بانک مقصد منتقل میکند. بنابراین، چک بین بانکی، غیر قابل انتقال به شخص ثالث است.
امروزه با سیستمی شدن کارها، شماره چک توسط بانک دیگر قابل استعلام و ردیابی بوده و عملاً درج رمز روی چک، بیمعنا میباشد، همچنین صدور آن نیز در وجه حامل ممکن نیست.
چک تضمین شده: چک تضمین شده نیز توسط بانک و به تقاضای صاحب حساب صادر میگردد. در این نوع چک همانطور که از نام آن پیداست، پرداخت وجه به گیرنده چک تضمین شده توسط بانک تضمین شده و حتی اگر در حساب صاحب حساب موجودی نباشد، چک در همه شعب بانک تضمینکننده قابل وصول خواهد بود. این چک را میتوان با مراجعه به شعب بانک صادرکننده وصول کرد. تفاوت چک تضمین شده با چک تأیید شده این است که صادرکننده چک تضمینشده بانک است، اما صادرکننده چک تأیید شده خود شخص است.
چک مسافرتی: این چک نیز به تقاضای شخص صاحب حساب و توسط بانک صادر و وجه آن در شعب همان بانک یا توسط نمایندگان و یا کارگزاران آن بانک قابل وصول نمودن است. قبلاً چک مسافرتی گزینه مطمئنی به جای حمل پول نقد بوده، اما امروزه با رواج کارتهای اعتباری، دیگر چک مسافرتی بلااستفاده میباشد.
شرایط صدور چک بانکی
این انواع چکها دارای نمونه مخصوصی هستند و برای صدور آن رعایت موارد زیر الزامی میباشد.
- نوشتن تاریخ چک تماماً با حروف نوشته
- عدم صدور چک در وجه حامل
- چک بانکی به نام کسی صادر میگردد که متقاضی صدور چک درخواست نماید.
- روی قسمتی که عدد ذکر شده گردیده را با نوار چسب پوشانده و همچنین وجه چک علاوه بر مبلغ عددی و حروفی بر روی چک پرفراز شود.
- در این چکها کلمه حواله کرد قلم گرفته میشود.
- کلیه چکهای بانکی با هر مبلغی که صادر میشود باید دارای اعداد رمز باشد. (بعضی از بانکها تا میزان معینی از وجه چک را بدون رمز صادر میکنند)
- شماره و مهر دارنده امضا و همچنین مهر شعبه (بر اساس روش هر بانک) در متن چک نقش شده باشد.
واگذاری انواع چک به دیگران
زمانی که صاحب طلب، خود نیز به شخص دیگری بدهکار باشد و چک دریافت شده را به نفر سوم واگذار نماید، (که به آن خرج چک میگویند) در آن زمان ثبت آن در حسابداری به صورت میباشد:
- حسابها و اسناد پرداختنی تجاری و بستانکاران تجاری
- حسابها و اسناد دریافتنی و اسناد دریافتنی نزد صندوق
نکته: ردیف اول میتواند مواردی همانند حقوق پرسنل یا جاری شرکا و… باشد.
از اینکه در این نوشتار با ما همراه بودید متشکریم. در صورت دریافت مشاوره حقوقی از گروه وکلای البرز می توانید با ما تماس حاصل فرمایید.